Diş ve diş eti sıkıntıları, Alzheimer, diyabet ve kalp-damar hastalıkları dahil pek çok sıhhat meselesine yol açabiliyor.
Ağız sıhhatinin tesiri diş ağrıları ve diş eti sıkıntılarıyla hudutlu değil. Ağız sıhhati, beslenmemizden genel sıhhatimize her şeyimizi etkilediği üzere mevt riski de oluşturabiliyor.
Bilim insanları bu nedenle ağzı, sıhhat ve hastalığın aynası diye niteliyor.
Periodontitis ya da derin diş eti hastalığı çürüklerden sonra en yaygın ağız hastalığı.
Bu hastalık, 30 yaşın üstündeki şahısların yüzde 47’sini etkiliyor.
En yaygın 11’inci hastalık
65 ve üstü yaşlarda ise orta ya da ağır derece diş eti çekilmesi sorunu yaşayanların oranı yüzde 64’e çıkıyor. Periodontitis, dünyada en yaygın 11. hastalık.
Periodontitis, diş etinin yüzeyinde değil derininde oluşan bir enfeksiyon.
Basit diş eti iltihabıyla başlayan (gingivitis) hastalıkta bakteri, diş eti çizgisinin altına iniyor ve burada dişleri yerinde tutan yapılara ziyan veriyor.
Periodontitisin belirti göstermeden ilerlemesi nedeniyle, birçok kişi çok ileri basamağa gelinceye kadar bu hastalığın farkına varmıyor. Genetik bir bileşeni olan hastalık ağız hijyeniyle de alakalı.
İngiltere’deki Central Lancashire Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nden Sim K. Singhrao, birçok kişinin 40 ya da 50’li yaşlarına kadar hastalığının farkına varmadığını söylüyor.
Bu mühlet içinde dişin ağızda durmasını sağlayan, yumuşak dokuları ve temel dayanağı veren kemikte diş kaybıyla sonuçlanabilecek hasar oluşuyor.
Onlarca yıl içinde enfeksiyon, kan sirkülasyonu sistemine sistemli olarak Treponema denticola ve Porphyromonas gingivalisgibi bakteriler göndermiş oluyor.
Uzmanlara nazaran, ağzımızın ötesinde genel sıhhatimizi şekillendiren şey, diş etleri ve kan sirkülasyonu sistemindeki hastalığa yol açan bakterilerin uzun periyodik varlığı.
Singharo, “Kan deveranını bir otobüs üzere düşünün. Yolcuları – ağızdaki bakteriler üzere – içeri alacak ve bedende istediği yere gidecek. Bu yolculardan kimileri beyinde, kimileri kalp damarlarında, kimileri da pankreas ya da karaciğerde inecek” diyor.
Bu organlarda hassasiyet varsa ya da mikroplar faal bir formda temizlenmemişse bunlar inflamasyona yol açıyor ve başka inflamatuvar hastalıkları tetikliyor ya da ağırlaştırıyor.
Gerçekte periodontitis, bulaşıcı olmayan en yaygın bir dizi hastalıkla irtibatlı. Bunlar ortasında kalp-damar hastalıkları, diyabet, Alzheimer, obezite, kimi kanser cinsleri, iltihaplı romatizma, Parkinson, zatürre ve hamilelikte ortaya çıkabilecek komplikasyonlar da var.
Bu hastalıkların birçoklarında iki istikametli bir alaka kelam konusu.
Örneğin, periodontitis, aterosklerozu (damar sertliği) ağırlaştırabiliyor. Aterosklerozun varlığı da hastaları periodontitise açık hale getirebiliyor.
Gerçi bu alakayı kanıtlayan bir randomize denetimli çalışma (RCT) yok. Bunun nedeni, periodontitisi olan bir hastayı, hastalığın aterosklerozu nasıl etkilediğini görmek için uzun bir müddet tedavisiz bırakmanın etik açıdan gerçek olmaması.
Bununla birlikte periodontitise yol açan bakteriler, ateroskleroz plaklarında görüldü.
Tüm bu kronik hastalıklar içinde periodontitis ile en güçlü iki istikametli alaka diyabette mevcut.
Tip 2 diyabeti olanların periodontitise yakalanma riski, bu hastalığı olmayan insanlara kıyasla üç kat fazla.
Hem diyabeti hem de periodontitisi olan şahıslarda enfeksiyon, bedenin kan şekerini denetim altında tutma yeteneğini zayıflatıyor.
Bu irtibatın ardında ne var?
Bu durum, diş eti ceplerinden kan sirkülasyonuna tertipli bir bakteri salınmasından kaynaklanıyor. Bağışıklık sistemi bakterileri ya da öbür patojenleri tespit edince bağışıklık hücreleri, inflamatuvar markerları olarak bilinen hücresel iletileşme moleküllerini devreye sokuyor.
Bu markerlar, istilacı patojenlere saldırıp onları öldürmesi için bağışıklık sistemine yardım ediyor.
Bir yaranın etrafında bir anda oluşan şişme ve kızarıklıklar bu aktif reaksiyonun bir sonucu.
Kopenhag Üniversitesi’nden Prof. Palle Holmstrup, “Tüm inflamatuvar hastalıklar birbirleriyle ilişkilidir. Periodontitis, en yaygını değilse bile en yaygın inflamatuvar hastalıklardan biridir” diyor.
Prof. Holmstrup, “Belli inflamatuvar hastalıklardaki etkin inflamatuvar mediatörler birebirdir – iltihaplı romatizma, kalp hastalığı, diyabet vs- Periodontitisiniz varsa artan düzeyde sistemik düşük dereceli inflamasyonunuz olur” diye devam ediyor.
Ateroskleroz örneğinde olduğu üzere etik sıkıntılar nedeniyle periodontitisin tedavisinin diyabeti nasıl hafifletebileceğini araştırmak da güç.
Bununla birlikte, Holmstrup’un kümesi, sıçanlarda peridontitisin diyabete tesirini ölçtü. Bunun sonucunda periodontitisin yemeklerden sonra kan şekerini yüzde 30 daha fazla artırdığı görüldü.
Periodontitis agresifse ve tedavi edilmezse diş kaybına neden olabilir. Diş kaybına onlarca yıllık kronik inflamasyona ek olarak diş kaybına bir dizi sıhhat riski eşlik ediyor. Bunlar ortasında bilişsel zayıflama ve demans da var.
New York Ünversitesi’nden Prof. Bei Wu’nun öncülüğünde 34 bin şahısla yapılan bir araştırmada çarpıcı sonuçlar elde edildi: Ne kadar çok diş kaybederseniz, bilişsel zayıflama ve demans riski o kadar artar.
Buna nazaran her bir diş kaybı, bilişsel zayıflama riskini yüzde 1,4, demans riskini de yüzde 1,1 artırıyor.
Toplamda, dişlerini kaybeden insanların bilişsel zayıflama riski, dişleri eksiksiz olan kişilerinkine kıyasla yüzde 48 daha fazla. Demans riski ise yüzde 28 daha fazla.
Prof. Wu, diş kaybının demansta şimdiye kadar büyük ölçüde dikkate alınmayan bir faktör olduğuna dikkat çekiyor.
