Dücane Cündioğlu’nun Kapı Yayınları’ndan çıkan Felsefe ve Sanat kitabını okurken sorularım azalmadı. Çoğaldı. Yıllar içinde okuyarak, düşünerek, tartışarak, bağlantılar kurarak aşmaya çalıştığım muhataralı alanlarda at koşturuyor Cündioğlu. Tedirginlik, tazelik, çırpınış, kökencilik, heyecan ve farklı bir kavrayış var. Bütün bunların yanında başka şeyler de var. Aslında burada ben işte o şeyleri anlatacağım daha çok. Bu yazılanları bir talibin şikâyetnamesi olarak da okuyabilirsiniz.
Göz medeniyeti hangi medeniyet oluyor?
Uzun bir yolculukta/n devşirdiği mahsullerle buluşturuyor bizi müellif. Hem mekânsal anlamda uzun bir yolculuk bu, hem de zihinsel ve ruhsal anlamda. Aşk ateşi yakıcı, kalem kavi, maksud müphem.
Bu müphemlik meselesi pek çok açıdan geçerli. Dücane Bey’in maksadı açısından da bir belirsizlik var gibi geliyor bana. Bunca Batılı/Hıristiyan ressamın resim çalışmalarına yoğunlaşmış bir kitabın çağrı yaptığı, bizi çağırdığı yer de enteresan. Eğer doğru okuduysam ‘söz medeniyetinden göz medeniyetine’ çağırıyor bizi. Üstelik plastik sanatların, resim sanatının kilisenin amacı doğrultusunda ve Greko-Romen tecrübesiyle yol aldığını ifade ettikten sonra.
Şeriat ve tarikat hep karşı karşıya mı?
Dücane Bey’in okuyanı köşeye sıkıştırmak, zora/dara sokmak için bir üslup ve buna bağlı bir muhakeme tarzı geliştirdiğini zannediyorum. Belağat ve etkileyicilik açısından iyi olduğu kesin olan bu yöntemin bazı darlaştırmaları da beraberinde getirmesi muhtemeldir. Bir şeyleri, kavramları, bakış açılarını sürekli karşı karşıya getirmeye çalışmak düşünceyi kes/k/inleştiriyor.
Mesela bu kitapta medreseyle tekke öyle karşıt hale getiriliyor ki… Çok açık bir şekilde tekkeden yana oy kullanan Cündioğlu’nun bu tavrının beni hoşnut ediyor gibi olması, tarihin çeşitli dönemlerinde buluşan bu iki müesseseye haksızlık ettiği gerçeğini görmemi engellememeli. Mevlana Celaleddin’in karşısına Şems-i Tebrizi’yi yerleştirmek ve Şemsliğe talip olmak kişisel bir tercih olarak okunabilirse de satırlarda ve aralarında rahatsız edici bir şeylerin olmadığını da kolay kolay söyleyemeyiz.
( )
Resim sanatı ne işe yaradı tarih boyunca?
Yıllarca Müslümanlar arasında tartışılmış bulunan ‘batının sadece bilimini ve teknolojisini almak bizi nasıl etkiler, mümkün müdür, bize neler eder, aklımızı karıştıran bu şeyler de neyin nesi böyle?…’ gibi sorulara Dücane Bey şimdi yeni alan/lar açmış bulunuyor. Plastik sanatlara Müslümanların kapalı olmasının sebeplerini çok fazla sorgulamadan, varmış olduğu sonuçları etkili bir şekilde okuyucusuyla paylaşıyor.
Muharref bir dinin ikonlarını somutlaştırmasına, meşrulaştırmasına ve yüceltmesine yarayan bu sanatın, bireyi ve toplulukları nereye vardırdığı/vardıracağı üzerinde konuşulmadan heyecanla, aşkla bu sanatı sahiplenmek de sorgulanmalıdır. ‘Kelime ve hayalin soyutluğundan şekil ve suretin somutluğuna.’ bir çağrı bu kitap. Cumhuriyet Dönemi’nde yap/tır/ılan meal çalışmalarının ve Türkçe ezan-namaz uygulama teşebbüslerinin içerdiği yabancı kültürel ve ideolojik yönleri/kökenleri çok bariz bir şekilde ortaya koyan Cündioğlu’nun resim konusunda bunca “cesur”(!) olması şaşırtıcı.
( )
Resim bizi nereye götürür?
Müslüman bilincin, ‘Çölün ve bozkırın bilince kazıdığı alışkanlıklar’dan sıyrılmasını veya onlarla hesaplaşmasını öneren Cündioğlu, “çok sevimli ve bizden bir oryantalizme göz mü kırpıyor acaba?” diyesim geliyor ama haksızlık yapmaktan korkuyorum. Göçebelerin, konar-göçerlerin, bedevilerin, yer değiştirenlerin bulundukları yerden kıpırdamayan köklü Batılı yerleşikler gibi görmeleri ve gözle kavramaları mümkün müdür?!
Şiir ve müzikte iyiyiz lakin Müslüman bilincin plastik sanatlarda -gözle ve görsellikle ilişkilerinde- daha uzun bir süre sorun yaşamasının kaçınılmaz olduğunu söyleyen Cündioğlu acaba nereden bakmakta olduğunun farkında mı? Cündioğlu büyük Müslüman sanatçı Hasan Aycın’ın mevzilendiği yerden mi bakıyor yoksa Ali Saydam’ın durup baktığı, yönlendirdiği yerden mi?
Cündioğlu’ndan neden şikâyetçiyim?
Göçebeliğimizin-hamlığımızın karşısına Batı sanatının yerleşiklikten beslenen muhkemliğini(!), şaşkınlığa düşüren muhteşemliğini(!) koyan müellifin ulaştığı yer benim canımı yakıyor. İnkisar-ı hayale uğramış bulunmaktayım. Dağları yerinden oynatmayı teklif ettiği taliplerden biri olarak söylediklerinden çok müteessirim. Talibi, kiliseden ve Hıristiyanlıktan beslenen ve kendi sanat anlayışları içinde büyük sanatkârlar olarak kabul edilebilecek farklı dünyaların çömezi durumuna, derekesine düşürdüğü için kendisinden şikâyetçiyim.
Göçerlik kötü ama göçebe Şems iyi!!
Bu göçebelik mevzuunda aklıma takılan Şems-i Tebrizi hazretleri de var, tekke de var, şeriat ve medrese de var. Nasıl mı? Hem bir çeşit gelişmemişliğimizden dem vurulacak, hem de konaklayan, Konya’yı yurt edinen büyük Mevlana değil de durmadan yer değiştiren, göç eden, menzilden menzile ulaşan Şems’e gönül verilecek. Talip bu yaman çelişkinin sebebini de merak etmiyor değil.
Sezai Karakoç’tan uyarı!
Sözü yaşayan en büyük sanatkârımız, yitik cennetin peşindeki Sezai Karakoç’a bırakarak aradan çekilelim: “Hep radikal ol, radikal kal. Oportünist olma. Oportünist olursan bir gün çöker gidersin. Hep köklü davran. Sorunların, korkmadan, sonuna kadar, en derin noktasına kadar in… Ruh düşüşünden koru kendini. HIRİSTİYANLIĞIN FANTEZİLERİ SENİ ALDATMASIN. Düşüşün öğücüsü olma. Düşüş başa gelince de umutsuzluğa düşme. SKANDAL TUTKUNU OLMA. Dayanıklığın olmalı düşüşlere, skandallara karşı, ama, BU GÜVEN SENİ ONLARA DALDIRMAMALI.”
Mustafa Nezihi okudu ve hüzünle yazdı
