Sam Francis, BBC News

Londra metroları, otobüsleri ve trenlerini kapsayan Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı toplu taşıma ağı, 2019 yılında, panolarında sıhhatsiz, abur cubur niteliğindeki yiyeceklerin reklamlarına yer vermeme kararı vermişti.

Şimdi önde gelen bilim insanlarının yaptığı bir araştırmada bu yasak sayesinde 100 bin obezite olayının önlendiği öne sürülüyor. Ama bu hakikat olabilir mi? Nasıl ölçüldü? Yasak neleri kapsıyordu?

Londra Belediyesi bütün bir toplu taşıma ağındaki panolara şeker ve yağ oranı yüksek ya da fazla tuzlu besinlerin ilanlarının alınmasın 2019 yılında karar verdi.

Gıda şirketleri, restoranlar, hazır yemek, meskene paket yemek hizmeti sunanlar bu alanlarda genel olarak markalarının değil yalnızca daha sağlıklı olan eserlerinin reklamını yapabilecekti.

Amaç Londra Belediye Lideri’nin tabiriyle bilhassa “çocuklarda yaygınlaşan obezite meselesiyle mücadele” idi. Uygulamaya konmadan evvel halka danışıldığında yüzde 82 dayanak almıştı.

Araştırmanın bulguları neler?

Araştırmaya nazaran, abur cubur besin reklamı yasağı, ilan edildiği 2019 yılından bu yana Londra’da, direkt, beklenenden 94 bin 867 daha az obezite hadisesi görülmesini sağladı.

Sheffield Üniversitesi ile Londra Hijyen ve Tropik Hastalıklar Fakültesi’nin ortak araştırmasına nazaran bu, obezite olaylarında yüzde 4,8’lik bir azalmaya tekabül ediyor.

Aynı araştırma, tıpkı devirde Londra’da, beklenenden 2 bin 857 daha az diyabet ve bin 915 daha az kalp hastalığı görüldüğünü de tespit etti.

Bunun değerli bir istikameti de hayat kurtarması ve sıhhati geliştirmesinin yanında Ulusal Sıhhat Hizmetleri’ne, mevcut nüfusun ömür müddeti içerisinde 218 milyon sterlin (4 milyar 740 bin Türk lirası civarında) tasarruf sağlaması.

Bu araştırma, daha evvel yapılan ve bin civarında Londralının reklam yasağından itibaren alışveriş alışkanlıklarının, İngiltere’nin kuzey batısında yaşayan tıpkı sayıdaki beşere kıyasla nasıl değiştiğini izleyen daha evvel tamamlanmış bir diğer çalışmadan yararlanılarak yapıldı.

Şubat ayında yayımlanan bu birinci çalışma, sıhhatsiz besin reklamlarına konan yasağın, Londralıların haftalık alışverişlerinden tahminen ortalama bin kalori eksilmesine yol açtığı sonucuna varmıştı. Ayrıyeten yağ, şeker ve tuz oranı yüksek besin eserlerini de daha az almışlardı.

Araştırma bu bine yakın kişi içerisinden “evin alışverişini yapan kişinin toplu taşıma kullandığı” daha küçük bir kümesi ayırmış ve bu kümede sıhhatsiz besin tüketimindeki düşüşün çok daha büyük olduğunu, haftalık alışverişlerinden bin 307 kalori eksildiğini görmüştü.

Sheffield ve Tropikal Hastalıklar Fakültesi’nin yaptığı son araştırma bu bulguları mikro simülasyon modellemesi yoluyla Londra nüfusunun tamamına yayarak, toplum sıhhati üzerinde ne cins tesirler yaratabileceği konusunda varsayımı sonuçlar elde ediyor.

Araştırmaya yönelik tenkitler

Adını vermeksizin BBC’ye konuşan bir profesör “Her türlü modelleme varsayımlara dayanır ve bu da çok bahadır kimi varsayımlarda bulunuyor” dedi.

Daha sert tenkitler de var.

Institute of Economic Affairs isimli niyet kuruluşundan Christopher Snowdon “Bu modelleme çalışması bir tıp mecmuasında yayımlandığını bugüne kadar gördüğüm en berbat ‘çöp-bilimlerden’ biri” diyor ve sürdürüyor:

“Reklam yasağının Londralıların 1000 kalori daha az tüketmesine sebep olduğu üzere yanlış bir argümanda bulunan, daha evvelki bir modelleme çalışmasına dayanıyor. ‘Rapor’ bu uyduruk teze dayalı bir dizi üstünkörü hesaplamadan ibaret.”

Çalışmayı eleştirenler ayrıyeten Ulusal Sıhhat Hizmetleri datalarına nazaran, reklam yasağından bu yana Londra’da çocuk obezliği hadiselerinin ortalamanın üzerinde artış gösterdiğine de işaret ediyor.

Belediye Lideri Sadiq Khan şad

Londra Belediye Lideri Sadiq Khan ise araştırma sonuçlarını memnuniyetle karşılayanlardan.

“Reklamların daha sıhhatsiz besinlerin tüketimini teşvik etmekte kıymetli bir rolü olduğu kuşkusuz. Yılın başlarında yapılan öbür bir araştırmaya dayanan bu son çalışma uygulamaya koyduğumuz radikal sınırlamaların insanların eğilimlerini etkileyip hayat kurtarmakla kalmayıp Ulusal Sıhhat Hizmetleri’ne de milyonlarca sterlinlik tasarruf sağlayabileceğini gösteriyor.”

Belediye Lideri Khan, Londralıların daha sağlıklı olması ve sıhhat hizmetleri üzerindeki baskının azalması için adımlar atmayı sürdüreceğini söyledi.